Sinema, sert konuları insanlara usul usul benimsetmek için kesinlikle harika bir araç. Siyasi, psikolojik, metafizik, sosyolojik vb. konularda insanların ilgisini inceden inceye çekmeye ve üst tabakanın algıyı istediği gibi yönetmesine olanak sağlayabiliyor. Kimi zaman şeytani konulara sağlanan halk desteği, kimi zamansa insani konulara sağlanan ilgi ve alaka uyandırma başarısı sinemayı kan dökmeyen bir silah olarak karşımıza çıkarıyor. Kan dökmeye sebebiyet verdiği de oldu tabi, buna biraz dokunacağız bu yazıda.
Not: ”Algı yönetimi” ülkemizde son birkaç yılda siyasilerimizin konuşmaktan kaçmak için sığındığı ayrı bir konu olduğu için buna olabildiğince değinmeyeceğim.
Dünya’nın gördüğü ilk geniş kapsamlı savaş olan 1. Dünya Savaşı’nda kullanılan askeri uçaklar çoğu zaman bombadan çok, savaştığı ülke toprakları üzerine el ilanları atarak psikolojik üstünlük kurmaya ve kendilerine sempatizan kazanmaya çalışan ülkelere çıkar sağladı. Bunun örneklerini Milli Mücadele dönemimizde de görmek mümkün. Ayrıca az da olsa sinema, yaygın olarak gazete ve hızla gelişen radyo propagandalara destek sağladı.
Gel zaman, git zaman… İkinci Dünya Savaşı, ülkelerin hiçbirinin istediğini tam olarak elde edemeyişi ve bazı ülkelerin ciddi haksızlığa uğraması veya uğradığını düşünmesi sebebiyle başladı. Tabi bu sürede siyasi kafa aşağı yukarı aynı seviyede kalırken, iletişim teknolojileri de zaman içinde siyasi zihniyetin tersine gelişim gösterdi ve yaygınlaştı.
Sinema, halk arasında hızla yaygınlaşırken ülkeler savaş öncesi, savaş esnası ve savaş sonrasında çeşitli propaganda filmleri hazırlattı ve bunları cephe gerisindeki desteği sağlamak için kullandı. Bu ülkelerin başında Amerika, İngiltere, Sovyet Rusya ve Nazi Almanya’sı geliyordu. Yani kısaca batı cephesindeki devletler yeni bir silahı etkin olarak kullanmaya başlamışlardı.
Bu yazımda Nazi’lerin İkinci Dünya Savaşı’nda hazırlattığı filmlere değiniyorum.
Der 5. Juni
Film, 1942 yılında Fritz Krichhoff tarafından çekildi. Başrol oyuncuları arasında Carl Raddatz, Joachim Brennecke, Gisela Uhlen’in yer aldığı yapımın masraflarını aynı zamanda senaristi olan Walter Ulbrich üstlendi. 25 Ağustos 1942’de gösterime giren 99 dakikalık yapımın müziklerini de Georg Haentzschel hazırladı.
Film’de Almanlar’ın 1940 yılında Fransa’yı başarıyla işgal etmesini anlatıyordu. Filmin masrafları arttıkça, Alman Ordusu filmde belli değişiklikler yapıldı. Film, 1942 Kasım’ında Kamu Aydınlatma ve Propaganda Bakanı Joseph Goebbels tarafından yasaklandı. Sebebini ise ” Filmi fazlasıyla eğlenceli buldum ve Fransa’nın Vichy Hükümeti’ne hakaret önlemek amaçlı olduğunu düşündüm” diyerek açıkladı. Bu açıklama pek benimsenmedi.
Feldzug in Polen
Fritz Hipper Tarafından yönetilen film 1940 yılında geçmekte ve 1939 Polonya İşgali’ni anlatmakta. Film, Polonyalılar’ı saldırgan gösterip, Polonya’da yaşayan Alman etnik unsurlarını ise ezilen azınlık olarak tasvir etmekteydi.
Filmin lansmanı Berlin’de düzenlendi. Filme ”Siyasi zihniyet açısından değerli” ve ”sanatsal” denilerek ”Ulus eğitimi” için resmi destek aldı.
Heimkehr
Nazi Almanya’sının Anti-Polonyalı propaganda filmi olarak Gustav Ucicky tarafından 1941 yılında çekildi. Film, Nazi Almanyası tarafından milli davalarına sağladığı katkı yaptığı gerekçesiyle nadiren verilen ”Milletin Filmi” ödülüne layık görüldü.
Film, Feldzug in Polen gibi Polonyalılar’ın Alman etnik azınlıklarına zulüm ettiği anlatıp Almanlar’ı Polonya’lı öldürmek için haklı duruma çıkarıyordu.
Menschen im Sturm
Fritz Peter Buch tarafından 1941 yılında çekildi. Film Heimkehr’in Sırplar için yapılmış versiyonu gibiydi. Sırplar’ın Hırvatlar’ı bölmeye çalışması konusu üzerine kuruluydu.
Film, Hırvat birinin tüm Hırvatlar’ın dost olması gerektiğini belirtip, Almanlar’a yardımcı olması gerekir gibisinden klişeler içermesi ve Sırplar tarafından öldürülmesi üzerineydi.
Sieg im Westen
Oberkommando des Heeres’tarafından hazırlansa da daha çok Alman Ordusu ve Propaganda Bakanlığı ve Joseph Goebbels’in filme etkisi çok daha fazla oldu. Film, Svend Noldan tarafından yönetildi.
Film, kurmaca da olsa bir belgesel niteliği taşımaktadır. Çekimleri genelde aktüel olarak yapıldı. Filmde Adolf Hitler’de rol aldı ama Goebbels’in beğenilmeme kaygısı ve çekinceleri nedeniyle Hitler ve Nazi Partisi’ne doğrudan odaklanılmadı. Nazi Almanyası ve diğer devletlerin filmde barış içinde olduğu sahneler bulunmamakta çünkü filmin genel amacı tamamen ego tatminiydi. Alman gücünü göstermek ve üstünlüğü kanıtlamak için bir fırsattı.
Alman Dergilerinden ”Der Deutche Film” Sieg im Westen ”Tüm Alman Filmlerinden Büyüktür” ifadesini kullandı. Sieg im Westen’de diğer propaganda filmlerinin aksine düşman askerleri (Fransızlar) cesurca çarpıştı. Bir diğer farklılık ise savaşların bir harita üzerinden tasvirlerle de anlatılmasıydı.
Stukas
Karl Ritter tarafından yönetilen ve Carl Raddatz tarafından başrolünün üstlenildiği 1941 yapımı film. Fimde 3 Luftwaffe bombardıman uçağı filosu anlatılmakta.
Stukas Naziler’in çağdaş filmleri arasından gösterilmektedir hatta Rus sinemasının devrimci filmlerine Naziler’in yanıtı olarak görülmektedir. Film’de gerçekçiliği sağlamak için modeller, belgesellerden kesitler kullanıldı. Film’in her aşamasının dikkatle hazırlanması için storyboard’lara sıklıkla başvuruldu.
Film Almanya’da dört ödüle layık görüldü: Propaganda Bakanlığı: Siyasi değer ödülü, Sanatsal Değer Ödülü, Popüler Değer Ödülü ve Gençlik Değer Ödülü.
Titanic (1943)
Film Nazi Propaganda Bakanlığı tarafından yaptırıldı. Filmin tek amacı Alman filmciliğinin üstünlüğünün kanıtlanmasıydı. Aynı zamanda felaketten Amerikan ve İngiliz kapitalizminin sorumlu olduğunu göstermek de istediler.
Gemi mürettebatına kahraman olarak Alman subay eklenmesiyle ve Alman erkeklerinin ne kadar üstün olduğunu göstermeye çalıştılar.
U Boote Westwarts
UFA tarafından, Alman Propaganda Filmleri’ni teşvik etmek amacıyla 1941 yılında çekilen Kriegsmarine’den sonra Atlantik Savaşı U-Bot görevini anlatmak için üretildi. Film için U-Botlar kullanıldı.
Filmde İngilizler korkak ve ikiyüzlü olarak gösterilir. Aynı zamanda film, savaşta ölümü normal birşey olarak ve iyi birşey olarak gösteriyor.
